Lidhje

Mbushen 30 vjet që nga nënshkrimi i Aktit Final të Helsinkit


Sot, më 1 gusht, bëhen 30 vjet që nga nënshkrimi i Aktit Final të Helsinkit, në fund të Konferencës së parë për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë. Në marrëveshjen e rëndësishme diplomatike, u ra dakord për paprekshmërinë e kufijve të pas luftës në Evropë. Gjithashtu 35 vendet nënshkruese angazhoheshin të respektonin të drejtat dhe liritë bazë të njeriut. Ditët e fundit, në një ceremoni për nder të nënshkrimit të Aktit Final të Helsinkit, mbajtur në ndërtesën e Kongresit në Washington, sekretari i atëhershëm i shtetit Henry Kissinger tha se pavarësisht nga skepticizmi fillestar i Shteteve të Bashkuara, procesi i Helsinkit u kthye në një katalizator të lirisë në Evropë.

Pakti i Varshavës propozoi një konferencë për sigurinë në Evropë në vitin 1966 kur Lufta e Ftohtë ishte në kulmin e saj. NATO-ja nuk ishte shumë entuziaste në fillim për një konferencë të tillë. Një valë konsultimesh diplomatike pasuan, të cilat sollën si rezultat më 1 gusht 1975 në Helsinki të Finlandës nënshkrimin nga ana e 35 krerëve shtetesh Aktin Final të Helsinkit, ose Marrëveshjet e Helsinkit. Marrëveshjet u nënshkruan nga të gjitha vendet evropiane, përveç Shqipërisë, si edhe nga Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja.

Henry Kissinger, i cili ishte Sekretari amerikan i Shtetit gjatë negociatave të marrëveshjeve të Helsinkit e pranon se Shtetet e Bashkuara ishin në fillim mosbesues për një konferencë sigurimi me Bashkimin Sovjetik.

“Kur u propozua në fillim mbajtja e konferencës, ne menduam se ishte një manovër e sovjetikëve, pas pushtimit të Çekosllovakisë nga trupat sovjetike, që të hynte përsëri në skenë, të bëhej përsëri lojtare. Ne menduam gjithashtu se mund të ishte një manovër për të minuar NATO-n. Kështu që ne në fillim i rezistuam idesë së një Konference për Sigurinë”.

Dr. Kissinger thotë se Shtetet e Bashkuara mbajtën një pozicion të matur, duke e përshtatur atë në varësi të qëndrimit sovjetik. Në perëndim u zhvillua një debat i ashpër, pasi disa akuzonin botën e lirë se po i jepte legjitimitet hegjemonisë sovjetike të pas luftës në Evropën Lindore, duke i pranuar kufijtë e pas Luftës së Dytë Botërore. Dr. Kissinger thotë se në fakt bëhej fjalë pikërisht për të kundërtën: gjatë procesit të Helsinkit, perëndimi arriti të përfshinte në Aktin Final klauzola për të drejtat e njeriut, duke i konsideruar një shqetësim legjitim të politikës së jashtme për të parën herë në histori.

Dr. Kissinger thotë se merita për këtë ide të re u takonte aleatëve evropianë dhe se Shtetet e Bashkuara e mbështetën atë në mënyrë aktive. Ai thotë se klauzolat për të drejtat e njeriut të Aktit Final të Helsinkit u kthyen në një katalizator për lirinë në Evropë, duke mundësuar krijimin e Solidarnostit në Poloni dhe të organizatave disidente në Çekosllovaki.

Në gjithë vendet e Evropës Lindore nën kontrollin sovjetik, u krijuan organizata që mbikqyrnin nëse qeveritë e vendeve të tyre po i zbatonin marrëveshjet e Helsinkit. Zoti Kissinger thotë se angazhimi dhe vendosmëria e tyre për respektimin e këyre marrëveshjeve, solli rrëzimin e Murit të Berlinit dhe shpërbërjen përfundimtare të Bashkimit Sovjetik.

“Unë besoj se bashkimi i Gjermanisë, fundi i Paktit të Varshavës, rrëzimi i regjimeve satelite në Evropën Lindore, zhvillime si ato në Ukrainë, i atribuohen në një farë mase Aktit të Helsinkit dhe në një masë më të madhe përkushtimit të njerëzve që ishin të gatshëm të rrezikonin jetën për atë ide”.

XS
SM
MD
LG