Shqipëria, Italia dhe Greqia nënshkruan sot në Athinë marrëveshjen për linjën e re të gazsjellësit TAP, që synon të furnizojë Evropën me gaz nga Azarbaixhani, për ta bërë Evropën më pak të varur prej furnizimit me gaz nga Rusia. Gazsjellësi TransAdritiak kalon nga Turqia në Greqi dhe Shqipëri për të përfunduar në jug të Italisë. TAP-i është një prej dy projekteve konkurruese për furnizimin me gaz nga Deti Kaspik. Projekti tjetër, Nabucco West, kalon nga Turqia në Bullgari, Rumani dhe Hungari për të përfunduar në Austri. Shtetet e Bashkuara mbështesin krijimin e korridorëve të rinj energjitikë pët të shtuar shumë-llojshmërinë e burimeve energjitike për Evropën, por nuk mbështesin ndonjë projekt të veçantë. Sipas zyrtarëve amerikanë vendimi se cili projekt do të fitojë është një vendim biznesi që duhet ta marrin firmat e interesuara për ndërtimin e gazsjellësit. Vendimi pritet të meret pas disa muajsh nga koncorsiumi që shfrytëzon gazin në Detin Kaspik. TAP-i, në se zgjidhet, është një projekt i madh energjitik për Shqipërinë në kënvështrimin afatgjatë. Një projekt tjetër i rëndësishëm energjitik ishte edhe shitja e Albpetrolit, e cila tashmë është vënë në pikëpyetje pas dështimit të privatizimit të tij. Ministri i Energjitikës i Shqipërisë Edmond Haxhinasto, i cili nënshkroi në Athinë marrëveshjen e Gazsjellësit TransAdriatik për palën shqiptare, dha një intervistë për Zërin e Amerikës, në emisionin Ditari.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhiansto, a nënkupton marrëveshja e sotme, që tashmë Greqia, Shqipëria dhe Italia i kanë përfunduar gjithë procedurat paraprake dhe janë në pritje të vendimit të koncorsiumit azerbaixhanas se cili projekt do të zgjidhet për tubacionin?
Edmond Haxhiansto: Po, kështu është. Kjo firmosje e përfundoi të gjithë punën përgatitore që oferta nga gazsjellësi TAP të paraqitet tek konsorciumi i Shah Denizit, i cili do të marrë vendimin përfundimtar në muajin qershor të këtij viti.
Zëri i Amerikës: Të dyja projektet kanë avantazhe dhe disavantazhe ndaj njeri tjetrit. TAP-i është thënë, duke qënë më i shkurtër është më i lirë për t’u ndërtuar, por ai përfundon në jug të Italisë, larg tregjeve kryesore të Evropës, ndërsa Nabucco kushton më shtrenjtë por është më pranë tregjeve kryesore pasi përfundon në Austri. Sipash jush cilat janë avantazhet e TAP-it ndaj Nabuccos?
Edmond Haxhiansto: Sigurisht, janë disa avantazhe që projekti TAP ka. Së pari, kalon në më pak shtete, pra është më e lehtë për t’u menaxhuar, por edhe për të arritur në marrëveshjen e ndarjes së përgjegjësive përsa i përket ndërtimit dhe menaxhimit të tij. Së dyti, siç e thatë edhe ju, është projekti më i leverdisshëm pasi është më i shkurtër dhe ka përputhshmërinë më të mirë me kapacitetet aktuale të nxjerrjes së gazit në zonën gazmbajtëse të Shah Denizit. Po kështu, kjo do të thotë që edhe kthimi i investimit për këtë projekt është më i miri. Pra, në tërësinë e tyre këta faktorë e bëjnë projektin TAP shumë më të avancuar sesa projekti tjetër. Ka edhe disa aspekte të tjera që kanë të bëjnë edhe me marrëveshjen që nënshkruam sot. Për TAP-in janë përfunduar të gjitha procedurat për t’u paraqitur si projekt i plotë në marrëveshjet e gjithë qeverive, ndërsa për Nabuccon akoma nuk është arritur kjo gjë.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, në qoftë se zgjidhet TAP-i, cili është afati kohor për ndërtimin e tij?
Edmond Haxhiansto: Është e rëndësishme që njëherë të miratohet, dhe unë jam shumë optimist që kjo gjë do të ndodhë. Së pari të merret vendimi në qershor të këtij viti dhe më pas të fillojë puna për ndërtimin e tij. Parashikohet se deri në vitin 2017 ky projekt do të përfundojë.
Zëri i Amerikës: Nëse zgjidhet projekti TAP, cilat do të ishin përfitimet për Shqipërinë?
Edmond Haxhiansto: Përfitimet për Shqipërinë do të thoja se janë jo vetëm tek pagesa që merret për tranzitin e gazit, e cila nuk është ndonjë shumë e jashtëzakonshme, edhe pse sigurisht është një shumë e rëndësishme, shkon tek rreth 60 milionë euro. I rëndësishëm është përfitimi i gazit të lirë dhe krijimi i mundësisë për të furnizuar tregun e gazit në Shqipëri, që do të thotë mundësi për shpërndarje të vazhdueshme në këtë rrjet, pra në këtë treg të gazit të lirë, i cili ka impakt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së energjisë për qytetarët. Por mbi të gjitha, ka një përfitim tjetër shumë të madh që është punësimi i shumë qytetarëve shqiptarë. Mbi 20 mijë qytetarë shqiptarë do të punësohen nga ky projekt, pra nga ndërtimi dhe më pas nga menaxhimi i tij. Po kështu, përfitim i madh është edhe investimi që do të realizohet. Janë mbi 2 miliardë euro të cilat do të investohen për të realizuar konkretisht këtë projekt. Sigurisht, që ka edhe përfitime të tjera. Një burim i tillë i vazhdueshëm do të ketë mundësi lidhjeje me rrjetin e rajonit, do të ketë mundësi që të degëzohet drejt Maqedonisë, Kosovës, Malit të Zi, por edhe më tej drejt Bosnjes dhe Kroacisë, duke e bërë kështu Shqipërinë një nyje shumë të rëndësishme të rrjetit të gazit në rajon. Do të thoja gjithashtu se realizimi i këtij projekti e bënë Shqipërinë me një rëndësi tjetër gjeostrategjike. Veçanërisht përsa i takon sigurisë energjitike të vetë Europës, pasi është një përgjegjësi e madhe dhe një rol i ri – një peshë e re, do të thoja – nëse ky burim i rëndësishëm energjie për Europën do të kalonte nga Shqipëria.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, le të ndalemi për pak momente tek një tjetër projekt i madh që u drejtua nga ministria juaj. Bëhet fjalë për shitjen e Albpetrolit tek koncorsiumi Vetro Energy, që duket se dështoi. Cilat janë shkaqet e këtij dështimi sipas jush?
Edmond Haxhiansto: Unë do të thoja së pari se ky ka qenë një proces shumë transparent, i cili është realizuar krejtësisht në përputhje me legjislacionin, pra me ligjin përkatës të miratuar për këtë privatizim. Hapja e ofertave është bërë live në sytë e publikut, dhe të gjithë e panë, gjithashtu live, se cilat ishin ofertat që ishin ofruar. Përsa i takon pamundësisë së kompanisë fituese – ose më mirë të themi të ofertës më të mirë të paraqitur – për të paguar garancinë e kontratës me vlerë 20 për qind të vlerës së ofertës, mund të them se kjo është çështje e kompanisë. Ajo nuk ka arritur të sigurojë këtë shumë dhe sigurisht që përgjegjësitë mbeten me të.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, do doja të ndaleshim tek një moment tjetër, para se të flasim për 20 përqindëshin, para se kjo kompani të bënte depozitimin e 20 përqindëshit, ajo duhet të bënte fillimisht depozitimin e një shume prej 10 për qind të vlerës së përgjithshme. U fol që kjo ishte banka American Charter Bank. Në fillim të procesit të privatizimit, zëvendës ministri Sokol Dervishaj në një konferencë për shtyp në Tiranë, kur u shpall fituesi i tenderit, tha se ministria si dhe konsulenti amerikan, firma Patton Boggs, e kishin verifikuar depozitën e bërë në bankën American Charter Bank. A ekzistoi ndonjëherë në fakt kjo depozitë prej 10% , që qeveria shqiptare tani nuk po e tërheq dot?
Edmond Haxhiansto: Sigurisht që këtu bëhet fjalë për një komunikim që bëhet me bankën nëpërmjet konsulencës, e cila ka raportuar se kjo garanci është e vlefshme, siç u deklarua edhe nga zv/ministri Dervishaj. Tashmë unë duhet t’ju them që Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës ka filluar procedurat përkatëse ligjore për të kërkuar këtë garanci; tashmë është dërguar gjithë praktika e nevojshme relevante që kjo shumë të paguhet, e në rast se jo, ai që e ka nxjerrë këtë garanci të përballet me detyrimet ligjore që ka.
Zëri i Amerikës: Kush e ka nxjerrë garancinë?
Edmond Haxhiansto: Pikërisht banka që ju thatë.
Zëri i Amerikës: Por sipas disa njoftimeve të tjera kjo bankë (American Charter Bank) mohon që të ketë nxjerrë garanci. A jeni ju në tratativa me këtë bankë, a po merret firma konsulente “Patton Boggs” për të marrë depozitën?
Edmond Haxhiansto: Ne na rezulton që kjo bankë ka paraqitur dokumentin në fjalë i cili u citua edhe nga zv/ministri Dervishaj.
Zëri i Amerikës: Në qoftë se do të spekulojmë për një moment, ju jeni të bindur se kjo shumë është depozituar, ka ekzistuar një garanci, dhe kush ka qenë i interesuar le të themi për të “falsifikuar” këtë lloj garancie në qoftë se ajo nuk ekziston?
Edmond Haxhiansto: Unë nuk mund të bëj shprehje të tilla apo qëndrime të tilla pasi kjo është një çështje ligjore, një çështje që bëjnë institucionet e specializuara; unë mund të them që ne na është paraqitur një dokument nga kjo bankë, i cili në gjykimin e komisionit përkatës, dhe të konsulencës ka qenë e vlefshme. E përsëris, ne kemi filluar të gjitha procedurat përkatëse ligjore për të kërkuar këtë shumë dhe në rast se kjo nuk bëhet atëherë ne do të ndjekim rrugët ligjore për të kërkuar këtë detyrim që ka kjo bank ndaj nesh.
Zëri i Amerikës: Ju në fillim thatë se procedurat ishin transparente për privatizimin e Albpetrolit, pra që të gjitha ofertat u hapën në sy të publikut, por ka mbetur një element i pasqaruar. A e dinte ministria juaj që shumica e firmës fituese kontrollohej nga biznesmeni shqiptar Taçi?
Edmond Haxhiansto: Kjo nuk ka qenë kërrkund e shkruar, në asnjë dokument të paraqitur nga kjo kompani. Ne e kemi marrë vesh në momentin kur është bërë publike nga personi që ju cituat.
Zëri i Amerikës: Cili është statusi i sotëm i procesit të privatizimit të Albpetrolit. A pritet të rihapet përsëri procesi?
Edmond Haxhiansto: Unë iu thashë që ky është një proces i bazuar në ligj dhe si i tillë do të vazhdojë deri në fund. Është marrë një vendim nga ana e qeverisë që e quan ofertën e asaj që iu cituat në fillim si fitues të pavlefshme...
Zëri i Amerikës: Tani do të rihapet nga e para apo do të vazhdoni praktikën me firmat...
Edmond Haxhiansto: Kjo do të thotë e shprehur shumë qartë në vendimin e Këshillit të Ministrave që të shqyrtohet oferta me rradhë nga komisioni, dhe është komisioni ai që do të gjykojë më pas nëse do të vazhdojë ky proces vlerësimi apo do të quhen oferta të pavlefshme dhe këtu do të mbyllet çështja
Zëri i Amerikës: Tashmë që afatet kanë përfundura, firmat mund të mos jenë më të interesuara, ajo që doli e dyta apo e treta përshembull.
Edmond Haxhiansto: Kjo është një e drejtë ekskluzive e komisionit për të vlerësuar dhe e kompanive që kanë paraqitur ofertat e tyre nëse duan të vazhdojnë më tej ose jo, dhe një vendim i tillë mbetet që të merret nga komisioni dhe kompanitë që kanë paraqitur ofertat.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhiansto, a nënkupton marrëveshja e sotme, që tashmë Greqia, Shqipëria dhe Italia i kanë përfunduar gjithë procedurat paraprake dhe janë në pritje të vendimit të koncorsiumit azerbaixhanas se cili projekt do të zgjidhet për tubacionin?
Edmond Haxhiansto: Po, kështu është. Kjo firmosje e përfundoi të gjithë punën përgatitore që oferta nga gazsjellësi TAP të paraqitet tek konsorciumi i Shah Denizit, i cili do të marrë vendimin përfundimtar në muajin qershor të këtij viti.
Zëri i Amerikës: Të dyja projektet kanë avantazhe dhe disavantazhe ndaj njeri tjetrit. TAP-i është thënë, duke qënë më i shkurtër është më i lirë për t’u ndërtuar, por ai përfundon në jug të Italisë, larg tregjeve kryesore të Evropës, ndërsa Nabucco kushton më shtrenjtë por është më pranë tregjeve kryesore pasi përfundon në Austri. Sipash jush cilat janë avantazhet e TAP-it ndaj Nabuccos?
Edmond Haxhiansto: Sigurisht, janë disa avantazhe që projekti TAP ka. Së pari, kalon në më pak shtete, pra është më e lehtë për t’u menaxhuar, por edhe për të arritur në marrëveshjen e ndarjes së përgjegjësive përsa i përket ndërtimit dhe menaxhimit të tij. Së dyti, siç e thatë edhe ju, është projekti më i leverdisshëm pasi është më i shkurtër dhe ka përputhshmërinë më të mirë me kapacitetet aktuale të nxjerrjes së gazit në zonën gazmbajtëse të Shah Denizit. Po kështu, kjo do të thotë që edhe kthimi i investimit për këtë projekt është më i miri. Pra, në tërësinë e tyre këta faktorë e bëjnë projektin TAP shumë më të avancuar sesa projekti tjetër. Ka edhe disa aspekte të tjera që kanë të bëjnë edhe me marrëveshjen që nënshkruam sot. Për TAP-in janë përfunduar të gjitha procedurat për t’u paraqitur si projekt i plotë në marrëveshjet e gjithë qeverive, ndërsa për Nabuccon akoma nuk është arritur kjo gjë.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, në qoftë se zgjidhet TAP-i, cili është afati kohor për ndërtimin e tij?
Edmond Haxhiansto: Është e rëndësishme që njëherë të miratohet, dhe unë jam shumë optimist që kjo gjë do të ndodhë. Së pari të merret vendimi në qershor të këtij viti dhe më pas të fillojë puna për ndërtimin e tij. Parashikohet se deri në vitin 2017 ky projekt do të përfundojë.
Zëri i Amerikës: Nëse zgjidhet projekti TAP, cilat do të ishin përfitimet për Shqipërinë?
Edmond Haxhiansto: Përfitimet për Shqipërinë do të thoja se janë jo vetëm tek pagesa që merret për tranzitin e gazit, e cila nuk është ndonjë shumë e jashtëzakonshme, edhe pse sigurisht është një shumë e rëndësishme, shkon tek rreth 60 milionë euro. I rëndësishëm është përfitimi i gazit të lirë dhe krijimi i mundësisë për të furnizuar tregun e gazit në Shqipëri, që do të thotë mundësi për shpërndarje të vazhdueshme në këtë rrjet, pra në këtë treg të gazit të lirë, i cili ka impakt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së energjisë për qytetarët. Por mbi të gjitha, ka një përfitim tjetër shumë të madh që është punësimi i shumë qytetarëve shqiptarë. Mbi 20 mijë qytetarë shqiptarë do të punësohen nga ky projekt, pra nga ndërtimi dhe më pas nga menaxhimi i tij. Po kështu, përfitim i madh është edhe investimi që do të realizohet. Janë mbi 2 miliardë euro të cilat do të investohen për të realizuar konkretisht këtë projekt. Sigurisht, që ka edhe përfitime të tjera. Një burim i tillë i vazhdueshëm do të ketë mundësi lidhjeje me rrjetin e rajonit, do të ketë mundësi që të degëzohet drejt Maqedonisë, Kosovës, Malit të Zi, por edhe më tej drejt Bosnjes dhe Kroacisë, duke e bërë kështu Shqipërinë një nyje shumë të rëndësishme të rrjetit të gazit në rajon. Do të thoja gjithashtu se realizimi i këtij projekti e bënë Shqipërinë me një rëndësi tjetër gjeostrategjike. Veçanërisht përsa i takon sigurisë energjitike të vetë Europës, pasi është një përgjegjësi e madhe dhe një rol i ri – një peshë e re, do të thoja – nëse ky burim i rëndësishëm energjie për Europën do të kalonte nga Shqipëria.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, le të ndalemi për pak momente tek një tjetër projekt i madh që u drejtua nga ministria juaj. Bëhet fjalë për shitjen e Albpetrolit tek koncorsiumi Vetro Energy, që duket se dështoi. Cilat janë shkaqet e këtij dështimi sipas jush?
Edmond Haxhiansto: Unë do të thoja së pari se ky ka qenë një proces shumë transparent, i cili është realizuar krejtësisht në përputhje me legjislacionin, pra me ligjin përkatës të miratuar për këtë privatizim. Hapja e ofertave është bërë live në sytë e publikut, dhe të gjithë e panë, gjithashtu live, se cilat ishin ofertat që ishin ofruar. Përsa i takon pamundësisë së kompanisë fituese – ose më mirë të themi të ofertës më të mirë të paraqitur – për të paguar garancinë e kontratës me vlerë 20 për qind të vlerës së ofertës, mund të them se kjo është çështje e kompanisë. Ajo nuk ka arritur të sigurojë këtë shumë dhe sigurisht që përgjegjësitë mbeten me të.
Zëri i Amerikës: Zoti Haxhinasto, do doja të ndaleshim tek një moment tjetër, para se të flasim për 20 përqindëshin, para se kjo kompani të bënte depozitimin e 20 përqindëshit, ajo duhet të bënte fillimisht depozitimin e një shume prej 10 për qind të vlerës së përgjithshme. U fol që kjo ishte banka American Charter Bank. Në fillim të procesit të privatizimit, zëvendës ministri Sokol Dervishaj në një konferencë për shtyp në Tiranë, kur u shpall fituesi i tenderit, tha se ministria si dhe konsulenti amerikan, firma Patton Boggs, e kishin verifikuar depozitën e bërë në bankën American Charter Bank. A ekzistoi ndonjëherë në fakt kjo depozitë prej 10% , që qeveria shqiptare tani nuk po e tërheq dot?
Edmond Haxhiansto: Sigurisht që këtu bëhet fjalë për një komunikim që bëhet me bankën nëpërmjet konsulencës, e cila ka raportuar se kjo garanci është e vlefshme, siç u deklarua edhe nga zv/ministri Dervishaj. Tashmë unë duhet t’ju them që Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës ka filluar procedurat përkatëse ligjore për të kërkuar këtë garanci; tashmë është dërguar gjithë praktika e nevojshme relevante që kjo shumë të paguhet, e në rast se jo, ai që e ka nxjerrë këtë garanci të përballet me detyrimet ligjore që ka.
Zëri i Amerikës: Kush e ka nxjerrë garancinë?
Edmond Haxhiansto: Pikërisht banka që ju thatë.
Zëri i Amerikës: Por sipas disa njoftimeve të tjera kjo bankë (American Charter Bank) mohon që të ketë nxjerrë garanci. A jeni ju në tratativa me këtë bankë, a po merret firma konsulente “Patton Boggs” për të marrë depozitën?
Edmond Haxhiansto: Ne na rezulton që kjo bankë ka paraqitur dokumentin në fjalë i cili u citua edhe nga zv/ministri Dervishaj.
Zëri i Amerikës: Në qoftë se do të spekulojmë për një moment, ju jeni të bindur se kjo shumë është depozituar, ka ekzistuar një garanci, dhe kush ka qenë i interesuar le të themi për të “falsifikuar” këtë lloj garancie në qoftë se ajo nuk ekziston?
Edmond Haxhiansto: Unë nuk mund të bëj shprehje të tilla apo qëndrime të tilla pasi kjo është një çështje ligjore, një çështje që bëjnë institucionet e specializuara; unë mund të them që ne na është paraqitur një dokument nga kjo bankë, i cili në gjykimin e komisionit përkatës, dhe të konsulencës ka qenë e vlefshme. E përsëris, ne kemi filluar të gjitha procedurat përkatëse ligjore për të kërkuar këtë shumë dhe në rast se kjo nuk bëhet atëherë ne do të ndjekim rrugët ligjore për të kërkuar këtë detyrim që ka kjo bank ndaj nesh.
Zëri i Amerikës: Ju në fillim thatë se procedurat ishin transparente për privatizimin e Albpetrolit, pra që të gjitha ofertat u hapën në sy të publikut, por ka mbetur një element i pasqaruar. A e dinte ministria juaj që shumica e firmës fituese kontrollohej nga biznesmeni shqiptar Taçi?
Edmond Haxhiansto: Kjo nuk ka qenë kërrkund e shkruar, në asnjë dokument të paraqitur nga kjo kompani. Ne e kemi marrë vesh në momentin kur është bërë publike nga personi që ju cituat.
Zëri i Amerikës: Cili është statusi i sotëm i procesit të privatizimit të Albpetrolit. A pritet të rihapet përsëri procesi?
Edmond Haxhiansto: Unë iu thashë që ky është një proces i bazuar në ligj dhe si i tillë do të vazhdojë deri në fund. Është marrë një vendim nga ana e qeverisë që e quan ofertën e asaj që iu cituat në fillim si fitues të pavlefshme...
Zëri i Amerikës: Tani do të rihapet nga e para apo do të vazhdoni praktikën me firmat...
Edmond Haxhiansto: Kjo do të thotë e shprehur shumë qartë në vendimin e Këshillit të Ministrave që të shqyrtohet oferta me rradhë nga komisioni, dhe është komisioni ai që do të gjykojë më pas nëse do të vazhdojë ky proces vlerësimi apo do të quhen oferta të pavlefshme dhe këtu do të mbyllet çështja
Zëri i Amerikës: Tashmë që afatet kanë përfundura, firmat mund të mos jenë më të interesuara, ajo që doli e dyta apo e treta përshembull.
Edmond Haxhiansto: Kjo është një e drejtë ekskluzive e komisionit për të vlerësuar dhe e kompanive që kanë paraqitur ofertat e tyre nëse duan të vazhdojnë më tej ose jo, dhe një vendim i tillë mbetet që të merret nga komisioni dhe kompanitë që kanë paraqitur ofertat.