Ambasadori amerikan në Prishtinë, Christopher Dell, në një intervistë për Zërin e Amerikës, bëri thirrje për respektimin e opinionit të Gjykatës Kushtetuese lidhur me mandatin e presidentes. Ai tha se, marrëveshjet politike nuk ngrihen mbi kushtetutën e një vendi. Në intervistën dhënë korrespondentit tonë në Prishtinë, Besim Abazi, ambasadori Dell tha mes tjerash se Beogradi duhet t’i kthehet realitetit dhe të pranojë faktin se tashmë Kosova është një fqinj i pavarur.
Zëri i Amerikës: Ambasador, si e shihni ju opinionin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës mbi ndryshimet e Kushtetutës dhe posaçërisht çështjen e mandatit të presidentes?
Christopher Dell: Nuk jam i befasuar dhe nuk mendoj që është dramatike që një çështje kaq komplekse dhe në një situatë të pazakonshme, gjykata të gjejë që komisioni ka marrë vendime që nuk janë në pajtim me interpretimin e Kushtetutës nga ana e Gjykatës dhe siç e dini janë tetë të tilla në kuadër të pakos më të gjerë të ndryshimeve të propozuara. Kjo tregon mungesën ë përvojës me procese të tilla komplekse dhe politikisht të ndjeshme.
Çështja e vendimit për mandatin e presidentes, duhet parë në kontekstin e vet. Kur marrëveshja politike, që çoi në zgjedhjen e presidentes Jahjaga, u arrit prillin e kaluar, ishte bërë me qëllim të mirë nga të gjitha palët. Ajo që nuk është kuptuar në atë kohë është qëndrimi që do të mbajë Gjykata rreth çështjes së shkurtimit të mandatit. Ky është tash një fakt politik i jetës dhe duhet ta pranojmë atë. Mendoj se pakoja e propozuar e reformave është ende e rëndësishme. Mendoj se është me rëndësi që të ecet përpara me provizionet e lejuara nga Gjykata, sepse ato që kishin kuptim për kombin në prill, kanë ende kuptim edhe sot. Siç e dimë, derisa komisioni po bënte punën e tij gjithandej vendit duke u këshilluar me publikun, kishte një mbështetje të gjerë publike për reformat. Mendoj se është në duart e komisionit dhe partive politike që të vazhdojnë procesin. Në fund të fundit, jemi në demokraci dhe ata shërbejnë për të pasqyruar vullnetin e qytetarëve, dhe jo thjeshtë interesin e disa politikanëve apo pronarëve mediesh që e kanë bërë veten të kenë ambicie politike, që duan të bëhen president, që kanë investuar interesin e tyre për shkurtimin e mandatit të presidentit, që vet të bëhen president. Procesi nuk ka të bëjë me këtë. Ky është proces i krijuar për të gjetur zgjidhjen e krizës politike në të cilën u gjet vendi pas dorëheqjes së dy presidentëve në një periudhë të shkurtër. Nuk ishim në gjendje të shihnim në “sferën e kristaltë” në prillin e kaluar. Zgjedhja që gjetëm atëherë u dëshmua të jetë më funksionale, më e qëndrueshme dhe mendoj më konstruktive sesa që dikush mund të parashihte në atë kohë. Më lejoni të shpjegojë më thjeshtë. Presidentja Jahjaga, ka bërë punë të shkëlqyeshme. Ajo solli elementet e qetësisë në procesin politik. Zgjedhja e saj, mendoj se i dha fund ciklit të konfliktit institucional dhe rivaliteteve që përshkuan jetën politike që nga dita e pavarësisë e deri në zgjidhjen e krizës. Kjo mundësoi një funksionim më të mirë të të gjitha institucioneve, qoftë Parlamentit, qeverisë, të vet presidencës, madje edhe të sistemit gjyqësor. Prandaj, ndonëse kjo nuk i përgjigjet vullnetit politik të udhëheqësve politik nga prilli i vitit të kaluar, mendoj se vendimi i Gjykatës, duhet të respektohet në radhë të parë. Ky është parimi më i rëndësishëm, opinioni i gjykatës duhet të respektohet. Fakti që gjykata tha se është jo kushtetuese të ndryshohet mandati i presidentit, është diçka që duhet të respektohet së pari dhe së dyti të mirëpritet, sepse mendoj që presidenca e presidentes Jahjaga ishte e mirë për vendin. Dhe nuk shoh arsye që të mbahen zgjedhje të reja, thjeshtë për të përmbushur interesat e politikanëve ambiciozë. Nuk shoh arsye që vendi të futet në koston dhe shqetësimet e zgjedhjeve të reja thjeshtë për të rregulluar llogaritë brenda partive politike dhe për të drejtpeshuar fuqinë ndërmjet udhëheqësve të ndryshëm dhe partive. Ju mbani zgjedhje kur ju duhet mandati i ri dhe legjitimiteti demokratik. Ju mbani zgjedhje kur keni krizë që nuk mund të zgjidhet me mjete të tjera nga institucionet. Këtë e bëri vitin e kaluar zgjedhja e presidentes Jahjaga. Nuk shoh nevojën që të kërkohet një mandat i ri, sepse, legjitimiteti i institucioneve është aty dhe është dëshmuar se është funksional dhe mendoj që kjo është e mirë për vendin.
Zëri i Amerikës: Gjykuar nga ky vendim, cila prisni të jetë e ardhmja afatshkurtër e presidentes Jahjaga. A do të jetë ajo edhe katër vjet të tjera presidente?
Christopher Dell: I takon asaj të vendosë natyrisht. Por, nuk shoh ndonjë arsye përse duhet të ketë ndryshime. Presidentja Jahjaga e ka bërë punën e saj shumë mire. Ajo ishte shumë skrupuloze në respektimin e rolit të saj kushtetues. Ajo e ka përfaqësuar Kosovën ndërkombëtarisht shumë, shumë mirë. Mendoj se ka bërë punë të mrekullueshme në ndryshimin dhe përmirësimin e autoritetit dhe imazhit ndërkombëtarë të Kosovës. Personalisht, mendoj që nëse ajo vendosë të qëndrojë deri në fund të mandatit të saj kushtetues, besoj se do të jetë një ndihmesë e vlefshme që mund të bëjë për të mirën e vendit.
Zëri i Amerikës: Ambasador, zgjedhja e presidentes ishte rezultat i një marrëveshjeje të lehtësuar prej jush. A morri fund kjo marrëveshje?
Christopher Dell: Jo. Është e kundërta, sikundër e thashë edhe më parë. Pjesa më e madhe e marrëveshjes është bërë e vlefshme me vendimin e gjykatës kushtetuese. Elementet e saj kanë kuptim dhe mendoj që është e rëndësishme që qeveria, parlamenti dhe gjithsesi partitë politike të përfaqësuara në parlament, të çojnë përpara atë marrëveshje. Ato pjesë që janë hedhur poshtë nga gjykata, duhet pranuar se janë në kundërshtim me Kushtetutën e vendit, sipas autoritetit më të lartë që ka të drejtën të vendosë për këto çështje. Vetëm për faktin se ne të gjithë bëmë gabim, vepruam me qëllim të mirë, por dolëm diku të gabuar, nuk do të thotë se i gjithë koncepti duhet të hidhet nga dritarja. Mendoj se reformat tjera ishin dhe janë të rëndësishme dhe ne duhet të ecim përpara me procesin e reformave.
Zëri i Amerikës: Ka pasur paralajmërime se në rast të mosrespektimit të marrëveshjes mund të ndodhë që të mos votohen as ndryshimet tjera të kushtetutës. A mund të bllokohet kësisoj procesi i këtyre ndryshimeve që janë të domosdoshme edhe për përmbylljen e pavarësisë së mbikëqyrur?
Christopher Dell: Fakti që disa aspekte janë gjetur se nuk janë në pajtim me kushtetutën, sipas pikëpamjes sime, nuk e zhvlerësojnë tërë procesin. Sërish, mendoj se vullneti i popullit të Kosovës është shumë i qartë. Sipas këshillimeve të zhvilluara nga parlamenti me ta, është e qartë se qytetarët mbështesin ndryshimin e drejtpeshimit institucional, mbështesin zgjedhjen e drejtpërdrejtë të presidentit, duan të shohin këto ndryshime. Mendoj se disa parti, e madje institucione, mund të thonë, ne nuk ia dolëm në gjithçka, nuk jemi të lumtur që gjykata nuk na mbështeti, prandaj do të shkojmë në shtëpi dhe nuk jemi më në lojë. Ky do të ishte veprim idhnak, i papërgjegjshëm dhe mendoj se do të ishte shkelje e vullnetit të qytetarëve, flakaresh në fytyrën e vullnetit të shprehur të qytetarëve të Kosovës.
Zëri i Amerikës: Ambasador, mbase po përsëritemi, por kemi një marrëveshje dhe kushtetutën...?
Christopher Dell: Mendoj se është parim i rëndësishëm. Të jemi të qartë. Marrëveshjet politike nuk ngrihen mbi kushtetutën e një vendi. Kushtetuta është autoriteti më i lartë. Ju kujtohet se ish presidenti (Fatmir) Sejdiu, besonte se mund të ishte president i vendit dhe kryetar i LDK-së në të njëjtën kohë, sepse, thoshte ai, kishte një marrëveshje politike për të mundësuar atë. Ajo që Gjykata gjeti në tetor të vitit 2010, ishte se marrëveshjet politike nuk e tejkalojnë kushtetutën dhe presidenti dha dorëheqje. Mendoj se i njëjti parim zbatohet sot. Politikanët mund të merren vesh për çdo gjë. Unë dhe ti mund të ulemi e të merremi vesh se qielli është gri, por kjo nuk e bënë atë gri. Atëherë, dikush, si Zoti, thotë, jo në fakt qielli është i kaltër dhe ai është autoriteti më i lartë në këtë çështje. Një shembull i krisur, por, çështja është se politikanët shpesh merren vesh për gjëra që nuk përmbushin kriteret kushtetuese. Është fakt i jetës. Nuk mendoj se janë bërë veprime me qëllim të keq, por doli se autoriteti më i lartë në vend ka një pikëpamje tjetër.
Zëri i Amerikës: Ambasador, mbikëqyrja e pavarësisë po përmbyllet pa u zgjidhur çështja e veriut të Kosovës. A nuk e bënë kjo më të vështirë procesin e integrimit të asaj pjese?
Christopher Dell: Jo aspak. Mendoj se pavarësia e mbikëqyrur, plani i (Martti) Ahtisaarit, është marrë me veriun në mënyrë indirekte. Pra kishte të bënte vetëm me një aspekt të gjithë planit Ahtisaari, që ishte plani për komunën e re në veriun e Mitrovicës. Mendoj se zyra civile ndërkombëtare ka bërë punë të mirë, duke vendosur zyrën administrative të veriut të Mitrovicës, si embrion të komunës së ardhshme të veriut të Mitrovicës. Zyra civile dhe qeveria e Kosovës duke punuar së bashku treguan qëllimin e mirë së duna të çojnë përpara procesin për t’iu ofruar qytetarëve të gjitha shërbimet dhe të drejtat pavarësisht përkatësisë etnike apo vendit ku jetojnë. Sfidat me të cilat përballemi në veri, nuk kanë të bëjnë asgjë me pavarësinë e mbikëqyrur dhe Ahtisaarin. Të gjithë e dimë se ato janë tash e 13 vjet. Mendoj se problemi thelbësorë është jo gatishmëria e shtetit të Serbisë për të pranuar realitetin e Kosovës së pavarur dhe asaj që udhëheqësit serb e kanë shfaqur si dëshirën e tyre për të marrë diçka si kompensim për Kosovën. Ky është problemi. Mendoj se sfida përpara është bindja e Beogradit se duhet t’i kthehet realitetit dhe të pranojë faktin se tashmë ka një fqinj që është Kosova, një fqinj i pavarur. Nëse ia arrijmë ta bëjmë këtë me Beogradin atëherë rruga do të jetë e hapur për përparim në veri.
Zëri i Amerikës: Por tashmë në Serbi ka një përbërje tjetër të pushtetit. Si i shihni ju zhvillimet në skenën e atjeshme politike, kundruall Kosovës, duke pasur parasheh se në pushtet atje tashmë janë përfaqësuesit e vijës së fortë?
Christopher Dell: E kam thënë më parë dhe po e them sërish. Etiketat vijë e fortë dhe vijë e butë, nuk kanë shumë kuptim në këtë kontekst. Arsyeja është se unë i kthehem prapa shembullit të Richard Nixonit. Ai e ndërtoi karrierën e tij si antikomunist i vijës së fortë në kulmin e luftës së ftohtë. Ishte president amerikan që shkoi në Kinën komuniste dhe vendosi marrëdhënie me të. Ndonjëherë ndodhë që personat me kredenciale të tilla të kenë kurajo dhe forcë politikë për të bërë ndryshime rrënjësore në qëndrime. Nuk do të gjykoja presidentin (Tomislav) Nikolic, apo mandatarin (Ivica) Dacic, në bazë të së kaluarës, por duke u dhënë mundësinë që të dëshmojnë se janë udhëheqës pragmatikë që e dinë se e vetmja rrugë përpara për vendin e tyre është përqafimi i vlerave dhe standardeve evropiane, pranimi i pavarësisë së Kosovës dhe hapja e rrugës së rajonit për të ecur përpara. Ne të gjithë rritemi. Derisa rritemi dhe thinjemi, mësojmë dhe unë mund të shpresoj se udhëheqja e re në Beograd ka mësuar se politikat që kanë mbrojtur në moshë më të re, thjeshtë nuk do të funksionojnë dhe do të rishqyrtojnë qasjen e tyre dhe të investojnë me përgjegjësi për t’u kujdesur për vendin e tyre.
Zëri i Amerikës: Ju po e përfundoni misionin tuaj në Kosovë, duke shpalosur edhe një anë tjetër tuajën. Atë të skenaristit. Çfarë ju bëri t’i hyni një botë tjetër, botës së artit?
Christopher Dell: Mendoj se ishte bota e politikës që më shtyu në atë drejtim. Pasi u ktheva në Kosovë, pashë se ende kishte një farë tabuje të pashkruar për të folur për marrëdhëniet ndëretnike. Unë e kuptoj problemin dhe sa e rëndë dhe e dhimbshme është kjo çështje. Dhe mendova se do të ishte një ide interesante që t’u jepet njerëzve arsyeja për të biseduar për këtë jo si politikanë, por si qenie njerëzore. Një rrëfim i thjeshtë, i treguar një milion herë, në mijëra vende të ndryshme për një të ri dhe një të re që takohen dhe krijojnë një marrëdhënie, pavarësisht se vijnë nga shoqëri apo vende të ndryshme, apo, nëse doni nga kampe armike, mund të ishte rrugë për thyerjen e tabusë duke e vënë në jetën e zakonshme të dy të rinjve, për të hequr mitin dhe për ta bërë çështjen më njerëzore. Kjo më bëri që të përfshihem. Sigurova mbështetje nga departamenti i shtetit, bëmë një audicion, gjetëm skenarin dhe produksionin. E kam parë një episod dhe mendoj që është goxha mire dhe jam goxha krenar që jam përfshirë, Mendoj së kanë bërë punë të mrekullueshme dhe shpresoj se njerëzit do të vazhdojnë të shohin çdo episod për të marrë vesh se çfarë do të ndodhë me Agimin dhe Natashën.
Zëri i Amerikës: Ambasador, si e shihni ju opinionin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës mbi ndryshimet e Kushtetutës dhe posaçërisht çështjen e mandatit të presidentes?
Christopher Dell: Nuk jam i befasuar dhe nuk mendoj që është dramatike që një çështje kaq komplekse dhe në një situatë të pazakonshme, gjykata të gjejë që komisioni ka marrë vendime që nuk janë në pajtim me interpretimin e Kushtetutës nga ana e Gjykatës dhe siç e dini janë tetë të tilla në kuadër të pakos më të gjerë të ndryshimeve të propozuara. Kjo tregon mungesën ë përvojës me procese të tilla komplekse dhe politikisht të ndjeshme.
Çështja e vendimit për mandatin e presidentes, duhet parë në kontekstin e vet. Kur marrëveshja politike, që çoi në zgjedhjen e presidentes Jahjaga, u arrit prillin e kaluar, ishte bërë me qëllim të mirë nga të gjitha palët. Ajo që nuk është kuptuar në atë kohë është qëndrimi që do të mbajë Gjykata rreth çështjes së shkurtimit të mandatit. Ky është tash një fakt politik i jetës dhe duhet ta pranojmë atë. Mendoj se pakoja e propozuar e reformave është ende e rëndësishme. Mendoj se është me rëndësi që të ecet përpara me provizionet e lejuara nga Gjykata, sepse ato që kishin kuptim për kombin në prill, kanë ende kuptim edhe sot. Siç e dimë, derisa komisioni po bënte punën e tij gjithandej vendit duke u këshilluar me publikun, kishte një mbështetje të gjerë publike për reformat. Mendoj se është në duart e komisionit dhe partive politike që të vazhdojnë procesin. Në fund të fundit, jemi në demokraci dhe ata shërbejnë për të pasqyruar vullnetin e qytetarëve, dhe jo thjeshtë interesin e disa politikanëve apo pronarëve mediesh që e kanë bërë veten të kenë ambicie politike, që duan të bëhen president, që kanë investuar interesin e tyre për shkurtimin e mandatit të presidentit, që vet të bëhen president. Procesi nuk ka të bëjë me këtë. Ky është proces i krijuar për të gjetur zgjidhjen e krizës politike në të cilën u gjet vendi pas dorëheqjes së dy presidentëve në një periudhë të shkurtër. Nuk ishim në gjendje të shihnim në “sferën e kristaltë” në prillin e kaluar. Zgjedhja që gjetëm atëherë u dëshmua të jetë më funksionale, më e qëndrueshme dhe mendoj më konstruktive sesa që dikush mund të parashihte në atë kohë. Më lejoni të shpjegojë më thjeshtë. Presidentja Jahjaga, ka bërë punë të shkëlqyeshme. Ajo solli elementet e qetësisë në procesin politik. Zgjedhja e saj, mendoj se i dha fund ciklit të konfliktit institucional dhe rivaliteteve që përshkuan jetën politike që nga dita e pavarësisë e deri në zgjidhjen e krizës. Kjo mundësoi një funksionim më të mirë të të gjitha institucioneve, qoftë Parlamentit, qeverisë, të vet presidencës, madje edhe të sistemit gjyqësor. Prandaj, ndonëse kjo nuk i përgjigjet vullnetit politik të udhëheqësve politik nga prilli i vitit të kaluar, mendoj se vendimi i Gjykatës, duhet të respektohet në radhë të parë. Ky është parimi më i rëndësishëm, opinioni i gjykatës duhet të respektohet. Fakti që gjykata tha se është jo kushtetuese të ndryshohet mandati i presidentit, është diçka që duhet të respektohet së pari dhe së dyti të mirëpritet, sepse mendoj që presidenca e presidentes Jahjaga ishte e mirë për vendin. Dhe nuk shoh arsye që të mbahen zgjedhje të reja, thjeshtë për të përmbushur interesat e politikanëve ambiciozë. Nuk shoh arsye që vendi të futet në koston dhe shqetësimet e zgjedhjeve të reja thjeshtë për të rregulluar llogaritë brenda partive politike dhe për të drejtpeshuar fuqinë ndërmjet udhëheqësve të ndryshëm dhe partive. Ju mbani zgjedhje kur ju duhet mandati i ri dhe legjitimiteti demokratik. Ju mbani zgjedhje kur keni krizë që nuk mund të zgjidhet me mjete të tjera nga institucionet. Këtë e bëri vitin e kaluar zgjedhja e presidentes Jahjaga. Nuk shoh nevojën që të kërkohet një mandat i ri, sepse, legjitimiteti i institucioneve është aty dhe është dëshmuar se është funksional dhe mendoj që kjo është e mirë për vendin.
Zëri i Amerikës: Gjykuar nga ky vendim, cila prisni të jetë e ardhmja afatshkurtër e presidentes Jahjaga. A do të jetë ajo edhe katër vjet të tjera presidente?
Christopher Dell: I takon asaj të vendosë natyrisht. Por, nuk shoh ndonjë arsye përse duhet të ketë ndryshime. Presidentja Jahjaga e ka bërë punën e saj shumë mire. Ajo ishte shumë skrupuloze në respektimin e rolit të saj kushtetues. Ajo e ka përfaqësuar Kosovën ndërkombëtarisht shumë, shumë mirë. Mendoj se ka bërë punë të mrekullueshme në ndryshimin dhe përmirësimin e autoritetit dhe imazhit ndërkombëtarë të Kosovës. Personalisht, mendoj që nëse ajo vendosë të qëndrojë deri në fund të mandatit të saj kushtetues, besoj se do të jetë një ndihmesë e vlefshme që mund të bëjë për të mirën e vendit.
Zëri i Amerikës: Ambasador, zgjedhja e presidentes ishte rezultat i një marrëveshjeje të lehtësuar prej jush. A morri fund kjo marrëveshje?
Christopher Dell: Jo. Është e kundërta, sikundër e thashë edhe më parë. Pjesa më e madhe e marrëveshjes është bërë e vlefshme me vendimin e gjykatës kushtetuese. Elementet e saj kanë kuptim dhe mendoj që është e rëndësishme që qeveria, parlamenti dhe gjithsesi partitë politike të përfaqësuara në parlament, të çojnë përpara atë marrëveshje. Ato pjesë që janë hedhur poshtë nga gjykata, duhet pranuar se janë në kundërshtim me Kushtetutën e vendit, sipas autoritetit më të lartë që ka të drejtën të vendosë për këto çështje. Vetëm për faktin se ne të gjithë bëmë gabim, vepruam me qëllim të mirë, por dolëm diku të gabuar, nuk do të thotë se i gjithë koncepti duhet të hidhet nga dritarja. Mendoj se reformat tjera ishin dhe janë të rëndësishme dhe ne duhet të ecim përpara me procesin e reformave.
Zëri i Amerikës: Ka pasur paralajmërime se në rast të mosrespektimit të marrëveshjes mund të ndodhë që të mos votohen as ndryshimet tjera të kushtetutës. A mund të bllokohet kësisoj procesi i këtyre ndryshimeve që janë të domosdoshme edhe për përmbylljen e pavarësisë së mbikëqyrur?
Christopher Dell: Fakti që disa aspekte janë gjetur se nuk janë në pajtim me kushtetutën, sipas pikëpamjes sime, nuk e zhvlerësojnë tërë procesin. Sërish, mendoj se vullneti i popullit të Kosovës është shumë i qartë. Sipas këshillimeve të zhvilluara nga parlamenti me ta, është e qartë se qytetarët mbështesin ndryshimin e drejtpeshimit institucional, mbështesin zgjedhjen e drejtpërdrejtë të presidentit, duan të shohin këto ndryshime. Mendoj se disa parti, e madje institucione, mund të thonë, ne nuk ia dolëm në gjithçka, nuk jemi të lumtur që gjykata nuk na mbështeti, prandaj do të shkojmë në shtëpi dhe nuk jemi më në lojë. Ky do të ishte veprim idhnak, i papërgjegjshëm dhe mendoj se do të ishte shkelje e vullnetit të qytetarëve, flakaresh në fytyrën e vullnetit të shprehur të qytetarëve të Kosovës.
Zëri i Amerikës: Ambasador, mbase po përsëritemi, por kemi një marrëveshje dhe kushtetutën...?
Christopher Dell: Mendoj se është parim i rëndësishëm. Të jemi të qartë. Marrëveshjet politike nuk ngrihen mbi kushtetutën e një vendi. Kushtetuta është autoriteti më i lartë. Ju kujtohet se ish presidenti (Fatmir) Sejdiu, besonte se mund të ishte president i vendit dhe kryetar i LDK-së në të njëjtën kohë, sepse, thoshte ai, kishte një marrëveshje politike për të mundësuar atë. Ajo që Gjykata gjeti në tetor të vitit 2010, ishte se marrëveshjet politike nuk e tejkalojnë kushtetutën dhe presidenti dha dorëheqje. Mendoj se i njëjti parim zbatohet sot. Politikanët mund të merren vesh për çdo gjë. Unë dhe ti mund të ulemi e të merremi vesh se qielli është gri, por kjo nuk e bënë atë gri. Atëherë, dikush, si Zoti, thotë, jo në fakt qielli është i kaltër dhe ai është autoriteti më i lartë në këtë çështje. Një shembull i krisur, por, çështja është se politikanët shpesh merren vesh për gjëra që nuk përmbushin kriteret kushtetuese. Është fakt i jetës. Nuk mendoj se janë bërë veprime me qëllim të keq, por doli se autoriteti më i lartë në vend ka një pikëpamje tjetër.
Zëri i Amerikës: Ambasador, mbikëqyrja e pavarësisë po përmbyllet pa u zgjidhur çështja e veriut të Kosovës. A nuk e bënë kjo më të vështirë procesin e integrimit të asaj pjese?
Christopher Dell: Jo aspak. Mendoj se pavarësia e mbikëqyrur, plani i (Martti) Ahtisaarit, është marrë me veriun në mënyrë indirekte. Pra kishte të bënte vetëm me një aspekt të gjithë planit Ahtisaari, që ishte plani për komunën e re në veriun e Mitrovicës. Mendoj se zyra civile ndërkombëtare ka bërë punë të mirë, duke vendosur zyrën administrative të veriut të Mitrovicës, si embrion të komunës së ardhshme të veriut të Mitrovicës. Zyra civile dhe qeveria e Kosovës duke punuar së bashku treguan qëllimin e mirë së duna të çojnë përpara procesin për t’iu ofruar qytetarëve të gjitha shërbimet dhe të drejtat pavarësisht përkatësisë etnike apo vendit ku jetojnë. Sfidat me të cilat përballemi në veri, nuk kanë të bëjnë asgjë me pavarësinë e mbikëqyrur dhe Ahtisaarin. Të gjithë e dimë se ato janë tash e 13 vjet. Mendoj se problemi thelbësorë është jo gatishmëria e shtetit të Serbisë për të pranuar realitetin e Kosovës së pavarur dhe asaj që udhëheqësit serb e kanë shfaqur si dëshirën e tyre për të marrë diçka si kompensim për Kosovën. Ky është problemi. Mendoj se sfida përpara është bindja e Beogradit se duhet t’i kthehet realitetit dhe të pranojë faktin se tashmë ka një fqinj që është Kosova, një fqinj i pavarur. Nëse ia arrijmë ta bëjmë këtë me Beogradin atëherë rruga do të jetë e hapur për përparim në veri.
Zëri i Amerikës: Por tashmë në Serbi ka një përbërje tjetër të pushtetit. Si i shihni ju zhvillimet në skenën e atjeshme politike, kundruall Kosovës, duke pasur parasheh se në pushtet atje tashmë janë përfaqësuesit e vijës së fortë?
Christopher Dell: E kam thënë më parë dhe po e them sërish. Etiketat vijë e fortë dhe vijë e butë, nuk kanë shumë kuptim në këtë kontekst. Arsyeja është se unë i kthehem prapa shembullit të Richard Nixonit. Ai e ndërtoi karrierën e tij si antikomunist i vijës së fortë në kulmin e luftës së ftohtë. Ishte president amerikan që shkoi në Kinën komuniste dhe vendosi marrëdhënie me të. Ndonjëherë ndodhë që personat me kredenciale të tilla të kenë kurajo dhe forcë politikë për të bërë ndryshime rrënjësore në qëndrime. Nuk do të gjykoja presidentin (Tomislav) Nikolic, apo mandatarin (Ivica) Dacic, në bazë të së kaluarës, por duke u dhënë mundësinë që të dëshmojnë se janë udhëheqës pragmatikë që e dinë se e vetmja rrugë përpara për vendin e tyre është përqafimi i vlerave dhe standardeve evropiane, pranimi i pavarësisë së Kosovës dhe hapja e rrugës së rajonit për të ecur përpara. Ne të gjithë rritemi. Derisa rritemi dhe thinjemi, mësojmë dhe unë mund të shpresoj se udhëheqja e re në Beograd ka mësuar se politikat që kanë mbrojtur në moshë më të re, thjeshtë nuk do të funksionojnë dhe do të rishqyrtojnë qasjen e tyre dhe të investojnë me përgjegjësi për t’u kujdesur për vendin e tyre.
Zëri i Amerikës: Ju po e përfundoni misionin tuaj në Kosovë, duke shpalosur edhe një anë tjetër tuajën. Atë të skenaristit. Çfarë ju bëri t’i hyni një botë tjetër, botës së artit?
Christopher Dell: Mendoj se ishte bota e politikës që më shtyu në atë drejtim. Pasi u ktheva në Kosovë, pashë se ende kishte një farë tabuje të pashkruar për të folur për marrëdhëniet ndëretnike. Unë e kuptoj problemin dhe sa e rëndë dhe e dhimbshme është kjo çështje. Dhe mendova se do të ishte një ide interesante që t’u jepet njerëzve arsyeja për të biseduar për këtë jo si politikanë, por si qenie njerëzore. Një rrëfim i thjeshtë, i treguar një milion herë, në mijëra vende të ndryshme për një të ri dhe një të re që takohen dhe krijojnë një marrëdhënie, pavarësisht se vijnë nga shoqëri apo vende të ndryshme, apo, nëse doni nga kampe armike, mund të ishte rrugë për thyerjen e tabusë duke e vënë në jetën e zakonshme të dy të rinjve, për të hequr mitin dhe për ta bërë çështjen më njerëzore. Kjo më bëri që të përfshihem. Sigurova mbështetje nga departamenti i shtetit, bëmë një audicion, gjetëm skenarin dhe produksionin. E kam parë një episod dhe mendoj që është goxha mire dhe jam goxha krenar që jam përfshirë, Mendoj së kanë bërë punë të mrekullueshme dhe shpresoj se njerëzit do të vazhdojnë të shohin çdo episod për të marrë vesh se çfarë do të ndodhë me Agimin dhe Natashën.