Robert Hand, këshilltar politik pranë Komisionit Amerikan të Helsinkit, i bëri thirrje qeverisë në Shqipëri që të bashkëpunojë me prokurorinë. Duke komentuar për gjendjen e tensionuar në vend, ai tha se opozita po përpiqet të minojë legjitimitetin e qeverisë dhe nuk është e qartë se si duan ta arrijnë ata këtë. Zoti Hand ka qenë disa herë në Shqipëri për të vëzhguar zgjedhjet.
Zëri i Amerikës: Zoti Hand, në Shqipëri vazhdon lufta e fjalëve mes dy palëve politike dhe disa herë politikanët përdorin gjuhë të pakontrolluar në publik, madje edhe gjuhë urrejtjeje. Mendoni se ky ishte një faktor që çoi në dhunën e 21 janarit?
Robert Hand: Mendoj se kjo ndihmoi për krijimin e një klime që mundësoi atë që ndodhi të premten e kaluar. Është e vështirë të vësh gishtin te një incident ose episod i caktuar dhe të thuash se ky ishte shkaku, por sigurisht që kjo krijon një klimë të tensionuar. Megjithatë, pikëpamja ime për atë që ndodhi të premten është se ajo mund të shmangej, dhuna mund të ishte parandaluar. Fakti që ekziston një klimë e tillë ku njerëzit thonë gjëra që nuk janë të shëndetshme dhe produktive, nuk ua heq përgjegjësinë atyre që u angazhuan në këtë dhunë ose që e orkestruan atë si dhe përgjegjësinë për atë që për fat të keq ndodhi në demonstratë në Tiranë.
Zëri i Amerikës: Ka gjithashtu një përplasje mes institucioneve; zoti Berisha refuzon t’i dorëzojë prokurorisë shefat e sigurisë për të nisur hetimet. A ju shqetëson kjo si diçka që duhet marrë seriozisht apo e shihni thjesht si një trysni ndaj prokurorisë?
Robert Hand: Po. Mendoj se duhet marrë seriozisht. Kam dëgjuar se pjesë e arsyes që lufta e fjalëve është rikthyer, ka të bëjë me disa parregullsi teknike apo formulimet e gabuara në urdhrat e ndalimit. Unë nuk jam jurist shqiptar prandaj nuk mund të them nëse kjo është ose jo e vërtetë. Por në anën tjetër kjo po shoqërohet me akuza, sikur prokurorja, duke e bërë këtë, po merr anën e opozitës dhe po vepron gabim. Mendoj se në fund të fundit prokuroria ka një punë që duhet të bëjë sepse të premten u kryen vepra penale dhe ajo ka detyrën si prokurore të hetojë rreth tyre. Përsa kohë që ajo qëndron në kufijtë e kompetencave të saj, mendoj se qeveria është e detyruar ligjërisht ta respektojë autoritetin e saj dhe të bashkëpunojë edhe pse mund të mos jetë dakord me akuzat që qëndrojnë prapa hetimit. Në fakt, mungesa e bashkëpunimit thjesht do të krijonte një sens kundërproduktiv dhe nuk do të ishte në interes të qeverisë. Në qoftë se qeveria i shikon si të gabuara këto akuza, mënyra më e mirë për të do të ishte të bashkëpunonte me prokurorinë dhe të jepte argumentin e saj.
Zëri i Amerikës: Ka një vit e gjysmë që opozita kërkon hetimin e zgjedhjeve të vitit 2009. Tani ata kërkojnë zgjedhje të reja dhe bëjnë thirrje për largimin e kryeministrit Sali Berisha. A mendoni se opozita ka një strategji të qartë se çfarë kërkon?
Robert Hand: Mendoj se është e qartë ajo që kërkojnë ata. Ata duan të minojnë legjitimitetin e qeverisë së tanishme të Shqipërisë. Ajo që është më pak e qartë është se si duan ta arrijnë këtë. Ata nuk janë përpjekur ta arrijnë këtë përmes proceseve politike normale por bojkotuan parlamentin dhe tani me demonstratat në rrugë e të tjera, çka nuk duket se po e ndihmon situatën. Në fakt, me sa di, Partia Socialiste ka në plan të bëjë një demonstratë tjetër. Mendoj se gjëja më e përgjegjshme dhe më e shëndetshme që duhet të bëjë opozita është të mos organizojë demonstrata të tjera në rrugë, sepse tani për tani gjendja është tepër konfrontuese. Do të ishte një shenjë e mirë nga ana e tyre nëse ata tërhiqen, ta anulojnë demonstratën dhe të gjejnë mënyra që të rivendoset dialogu politik normal, pra një dialog më i civilizuar dhe më dinjitoz, siç janë shprehur edhe shefat e mij në Komisionin amerikan të Helsinkit. Nëse e bëjnë këtë, na mbetet të shikojmë nëqoftëse koalicioni në fuqi do të përgjigjet me të njëjtën mënyrë.
Zëri i Amerikës: Duke patur parasysh atë që po shikojmë tani në Shqipëri, mendoni se pranimi i Shqipërisë në NATO ishte i parakohshëm?
Robert Hand: Unë kam marrë pjesë aktive në diskutimet për anëtarësimin e Shqipërisë në NATO kur u shtrua ky problem. Edhe pse ne e mbështetëm anëtarësimin e Shqipërisë, dhe unë isha mes tyre, ne shtruam pyetjen: nëqoftëse i japim anëtarësimin Shqipërisë, ç’do të bëhet me procesin e reformave? Logjika që ne ndoqëm ishte kjo: kur vende të reja hyjnë në NATO, ato kanë prirjen të vazhdojnë të reformohen dhe si rrjedhojë e anëtarësimit, demokracia bëhet më e qendrueshme. Pra, mbi këtë bazë dhe me këtë shpresë pati një mbështetje shumë të fortë që Shqipëria të bëhej aleate e NATO-s, aq më tepër që ajo ishte një mike e ngushtë e Shteteve të Bashkuara, gjë që këtu në Uashington dihet mirë. Mendoj se mbetet për t’u parë nëse Shqipëria do të bëhej përjashtimi fatkeq i kësaj logjike që ka të bëjë me vazhdimin e reformave pas anëtarësimit. Unë do t’i jepja Shqipërisë më tepër kohë për ta provuar veten. E them këtë me një farë keqardhjeje sepse gjithnjë kam qenë një mbështetës i fortë i saj, që prej më shumë se 20 vjetësh kur e vizitova vendin për herë të parë. Mund të mos jem një nga miqtë më të fuqishëm të Shqipërisë në Uashington por jam ndër miqtë më të vjetër. Gjithnjë jam përpjekur që hartuesit e politikave për Shqipërinë, qoftë këtu apo në Evropë, të kapërcejnë disa paragjykime për këtë vend, se gjoja të gjithë janë të korruptuar, se atje ka një nacionalizëm të skajshëm apo sikur shqiptarët në një farë mënyre janë më pak evropianë. Për mua, anëtarësimi i Shqipërisë në NATO ka qenë një inkurajim, kur mendoja për dekadat e sundimit komunist apo për poshtërimin e saj nga vendet fqinje. Shpresoj se e gjithë kjo nuk do të humbasë për shkak të papërgjegjshmërisë së politikanëve sot në Shqipëri.
Zëri i Amerikës: Pra, ekziston një pikëpyetje nëse institucionet po funksionojnë në Shqipëri? Cili është mendimi juaj?
Robert Hand: Në fund të fundit, si mbështetës i demokracisë, do të thosha se i takon popullit të Shqipërisë të vendosë. Institucionet duhet t’u shërbejnë atyre. Mendimi im personal është se ato funksionojnë por vetëm në mënyrë sipërfaqësore. Në Shqipëri ka një lëvizje shumë të vogël të shoqërisë civile, pra të njerëzve që interesohen për ta përmirësuar vendin, në kontrast me ata që interesohen për të fituar pushtet. Mes institucioneve politike të Shqipërisë ka gjithashtu shumë pak shërbim publik, pra njerëz që janë të përkushtuar për ta bërë vendin të funksionojë pavarësisht se kush është në pushtet. Mendoj se kemi të bëjmë me diçka që Shqipëria ende nuk e ka kapërcyer. Politika është tepër e polarizuar, nuk ka një shërbim publik apo shoqëri civile, prandaj fituesi i merr të gjitha për vete, askush nuk shikon se çfarë është e mirë vërtet për vendin dhe për popullin. Kjo është e nevojshme të ndryshohet sot në Shqipëri.
Zëri i Amerikës: Ju thatë se politika në Shqipëri është tepër e polarizuar. Si mundet që të dy palët të shkojnë drejt dialogut? A mos kërkohet një ndërhyrje më e fuqishme nga jashtë?
Robert Hand: Politikanët shqiptarë është e nevojshme ta gjejnë zgjidhjen vetë. Ata nuk duhet që gjithmonë t’i ndërkombëtarizojnë problemet e tyre. Në botë ka shumë probleme me të cilat duhet të merret komuniteti ndërkombëtar. Ne duam ta shikojmë Shqipërinë të ketë sukses dhe qeveria amerikane po jep mjaft mbështetje për demokrazimin në Shqipëri. Por ne nuk mund t’i zgjidhim problemet e saj, sepse prandaj janë politikanët atje, qoftë në shumicë apo në opozitë. Mendoj se ndërkombëtarizimi i kësaj çështjeje, kthimi i saj në objekt ndërmjetësimi ndërkombëtar nuk është rruga e duhur. Ka ardhur koha që politikanët shqiptarë të mësojnë t’i zgjidhin vetë këto probleme që ata vetë i kanë krijuar.
Zëri i Amerikës: Nga ana tjetër, sa herë që ka një ndërhyrje nga jashtë, politikanët shqiptarë i përdorin komentet që bëjnë të huajt secili për interesin e vet. Mendoni se ndërkombëtarët duhet të flasin me terma më të qarta në raste të tilla?
Robert Hand: Edhe mua vetë më pëlqen që të përdoret një gjuhë më e qartë. Mirëpo kur flitet me fjalë më konkrete, dhe kjo më ka ndodhur edhe mua, atëhere ata zgjedhin dhe përdorin ato fjalë që atyre u pëlqejnë. Kjo më ka bërë më të kujdesshëm kur dua të them diçka për Shqipërinë. Por puna është se sot në sistemin politik të Shqipërisë, nuk ka njeri për të cilin mund të thuash se është vërtet “i miri”. Prandaj ka një ngurrim, të paktën nga ana ime, për të kritikuar këtë parti apo atë parti, sepse kjo do të nënkuptonte mbështetje për palën tjetër, çka nuk është fare e vërtetë. Nga ana tjetër, megjithë polarizimin ekziston një emërues i përbashkët, për shembull për anëtarësimin në NATO dhe në Bashkimin Evropian. Kështu që, disa nga ato komentet që tingëllojnë të paqarta, në të vërtetë janë një përpjekje për t’i bashkuar të gjitha palët rreth atij emëruesi të përbashkët, që ata e kanë por nuk e përdorin për ta çuar vendin përpara.
