Në Kosovë aktualisht vetëm pesë për qind e energjisë elektrike prodhohet nga burime të ripërtërishme, ndërsa 95 për qind nga termocentralet me qymyr linjit, që konsiderohen si ndotës të mëdhenjë të mjedisit. Ekspertët thonë se Kosova ka mundësi të mëdha të pashfrytëzuara për prodhimin e energjisë posaçërisht nga dielli dhe era, por ende eshtë larg përmbushjes së synimeve për prodhimin e energjisë së pastër.
Kompania “Doni Fruits”, e cila merret me pemë dhe perime, deri në vitin 2016 paguante deri në dy mijë euro në muaj për energjinë elektrike. Por, Bekim Sinani nga kjo kompani thotë se gjërat që atëherë ndryshuan. Kompania vendosi panelet diellore dhe faturat për energjinë janë përgjysmuar.
“Përfitimi në investimin për energji të ripërtërishme nuk e përfshin vetëm një palë. Është e vërtetë që ne përfitojmë në raport me faturën sepse na vjen 50 për qind më e lirë sesa pa panele solare. E dyta kemi pak pjesëmarrje në kursimin e energjisë elektrike në vendin tonë por edhe një pjesëmarrje shumë minimale në ruajtjen e ambientit”, thotë ai.
Zoti Sinani thotë se kompania planifikon që të sigurojë 70 për qind të energjisë nga panelet diellore.
“Përafërsisht tani ne si kompani shfrytëzojmë rreth 90 kilovat në panele solare me pretendimin që në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2022 do të vendosen diku edhe 100 kilovat në objektin e ri ku jemi në ndërtim”, thotë ai.
Lulzim Syla nga kompania ELEN e cila merret me instalimin e paneleve diellore tha në një bisedë me Zërin e Amerikës se kërkesa për energji të ripërtërishme në Kosovë është shtuar dukshëm, posaçërisht pas debateve për shtrenjtim të energjisë elektrike.
“Deri tani në Kosovë janë realizuar përafërsisht rreth 30 megavat, e që në nivel vendi është një tregues i mirë sepse vit pas viti po rritet kërkesa për energji solare. Më tepër ka interes te bizneset për shkak se kthimi është më i shpejtë duke u bazuar në çmimin e energjisë elektrike por edhe familjet kanë filluar që të rrisin interesimin dhe kërkesën për energji solare, sidomos pas njoftimeve të fundit për shtrenjtimin e energjisë elektrike. Sa i përket burimeve të energjisë së ripërtërishme, sidomos të energjisë solare, ja vlen të investohet sepse fatmirësisht viteve të fundit çmimi i energjisë solare ka rënë për kilovat”, thotë ai.
Kthimi i investimit për biznese merr katër deri në gjashtë vite, ndërkaq për familjet gjashtë deri në tetë vite thotë zoti Syla.
Ish ministri i Energjisë, Ethem Çeku i tha Zërit të Amerikës se zgjidhja e krizës energjetike duhet kërkuar në investimet në energji të ripërtërishme krahas investimit në blloqe të reja të termocentraleve.
“Në qoftë se ne nuk investojmë në ndërtimin e blloqeve të reja, nëse nuk i hapim dyert për sektorin privat në fushën e energjisë solare dhe me erë, në qoftë se ZRRE-ja nuk jep leje të reja për kapacitete të reja në përdorimin e energjisë solare apo me erë, atëherë ne do të blejmë vazhdimisht energji elektrike, Kosova do të hyjë në krizë edhe më të thellë, ligniti i Kosovës do të defaktorizohet si një nga resurset më të mëdha që i ka Kosova”, thotë ai.
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian gjatë një takimi javën e kaluar të Këshillit të përbashkët për energjinë shprehën mes tjerash angazhimin për të konsoliduar siç thanë sigurinë energjetike në Ballkanin Perëndimor.
Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, tha se Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian punojnë krah për krah në objektivin e përbashkët të kalimit në energjia e pastër.
“Asnjëherë Kosova nuk ka pasur rast më të mire që të ndërtojë kapacitete të reja gjeneruese e të bëhet një zonjë në këtë pjesë të Ballkanit me prodhimin e energjisë qoftë nga ligniti por edhe të energjisë alternative nga era dhe energjia solare”, thotë zoti Çeku.
Besfort Kosova nga Balkan Green Foundation, tha në një bisedë për Zërin e Amerikës se në Kosovë ka mundësi të pashfrytëzuara të energjisë nga era por edhe nga dielli.
“Energjia solare është me një ndikim shumë të vogël fatkeqësisht në Kosovë dhe ka mundësi shumë të mëdha sidomos nga energjia që vjen prej kulmeve të shtëpive, jo nga fermat e mëdha të cilat kanë paisje foto voltaike. Por sidomos mundësia e pashfrytëzuar e Kosovës është te kulmet individuale rezidenciale ku ne kemi shumë pak, rreth 4 megavat në gjithë vendin e që ky numër në të ardhmen mund të shkojë deri në 400 megavat por ka munguar shtytja gjithashtu edhe nxitjet e formave të tjera si ulja e tatimit për paisje foto voltaike”, thotë ai.
Me këtë ritëm investimesh, sipas tij,, Kosova e ka thuajse të pamundur të përmbush detyrimet ndërkombëtare për kalim në energji të ripërtërishme.
“Kosova si anëtare e Traktatit të Energjisë ka obligim që energjia elektrike dhe energjia në përgjithësi të jetë më e gjelbër dhe të dekarbonizohet dhe si rezultat i këtij dekarbonizimi Kosova tash për tash ka arritur rreth 25 për qind sa i përket bruto prodhimit të energjisë të jetë nga burimet e ripërtërishme kurse caku i ardhshëm pritet që të jetë 32 për qind. Me këtë ritëm është e pamundur të arrihet për shkak të mungesës së investimeve dhe do të jetë një sfidë e veçantë arritja e këtij caku nëse nuk ndërmirret diçka më shpejtë dhe të ketë nxitje më të fuqishme”, thotë ai.
Aktualisht në Kosovë 95 për qind e energjisë prodhohet nga dy termocentrale të vjetra dhe vetëm pesë për qind nga burimet e ripërtërishme si dielli, era apo uji.