Profesori i shkencave politike në Universitetin e Prishtinës, Arben Hajrullahu, tha në një intervistë me Zërin e Amerikës se forcimi i sovranitetit të Kosovës, do të garantonte jo vetëm proceset integruese të saj, por edhe gjithë rajonit dhe do të siguronte edhe përparimin e Serbisë. Zoti Hajrullahu është një nga autorët e raportit të Qendrës Wilson, me seli në Shtetet e Bashkuara që publikoi të mërkurën një raport me temën Konsolidimi i sovranitetit të Kosovës: pse ka rëndësi dhe çfarë duhet bërë? Raporti parasheh veprimet që duhet të ndërmerren nga perëndimi si dhe Kosova e Serbia për të zgjidhur mosmarrëveshjet ndërmjet të dyja vendeve dhe për forcimin e sovranitetit të Kosovës, që sipas raportit, duhet të jetë pjesë thelbësore e strategjisë amerikane dhe evropiane për integrimin euro-atlantik të Ballkanit Perëndimor.
Zëri i Amerikës: Zoti Hajrullahu, në raportin tuaj thuhet se tani ekziston një mundësi unike për të zgjidhur mosmarrëveshjet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, meqë në Prishtinë është një qeveri me një shumicë të fortë parlamentare. Megjithatë gjatë kontakteve të para të drejtpërdrejta në mes të kryeministrit Albin Kurti dhe presidentit Aleksandër Vuçiç, nuk pati ndonjë përparim e madje duket se situata është tensionuar edhe më tej. Si mund të arrihet sipas jush një zgjidhje?
Arben Hajrullahu: Zgjidhja që do të mund të arrihej është elaboruar bukur në hollësi e me veprime shumë të qarta, meqë raporti është shkruar dhe publikuar pas një kohe goxha të gjatë e cila është bërë në kuadër të qendrës Wilson me seli në Washington. Për lexuesit tuaj vetëm dy fjalë për qendrën Wilson e cila ka një reputacion të lartë si dhe është një qendër bipartiatike, pra që të dy krahët e politikës në Amerikë kanë një konsideratë të posaçme për qendrën në fjalë, e cila ka botuar raportin. Është punuar shumë gjatë nga një grup i madh i njerëzve, njohës e profesorë amerikanë e evropianë, studiues të çështjeve të Ballkanit dhe janë ngërthyer të gjitha rekomandimet. Njëra nga çështjet kryesore që thuhet në raport është se ka një mundësi vërtetë shumë të mirë që Ballkani e me këtë dhe Kosova të ecin përpara.
Zëri i Amerikës: Por si mund të arrihet zbutja e tensioneve që është parë tashmë ndërmjet dy udhëheqësve, edhe me një qeveri me kaq shumë mbështetje?
Arben Hajrullahu: E para; mbështetja e qeverisë në Kosovë është shumë e madhe dhe gjithpopullore, pra ka një shumicë të qartë. E dyta, se si mund të arrihet është duke forcuar sovranitetin e Kosovës si dhe duke ndërmarrë hapa të nevojshëm që Kosova të bëhet pjesë, së pari e paktit veri-atlantik, anëtare e plotë e NATO-s dhe në qoftë se kjo vërtetë do të hasë në kundërshti nga vendet anëtare të NATO-s që ende nuk e njohin sovranitetin e Kosovës, atëherë propozohet që të ketë pakte dypalëshe ndërmjet shteteve njohëse dhe Kosovës për mbrojtjen dhe forcimin e sovranitetit të Kosovës.
Zëri i Amerikës: Në raport thuhet se Kosova nuk duhet të lejojë që asociacioni i komunave me shumicë serbe të ketë autoritet ekzekutiv. Beogradi nga ana tjetër ngul këmbë që asociacioni ta ketë këtë fuqi. Komuniteti ndërkombëtar duket se po e rritë trysninë ndaj Kosovës për të vënë në zbatim marrëveshjen në fjalë që ka nënshkruar për asociacionin e komunave serbe por që Gjykata Kushtetuese e Kosovës e ka bllokuar tashmë. Çështja e asociacionit duket se po kthehet në një pikë të nxehtë, prandaj a është i mundur kompromisi për të?
Arben Hajrullahu: Kompromiset Kosova i ka bërë, të gjitha janë të paketuara dhe propozuara nga i deleguari i Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari. Komunitetet pakicë në Kosovë gëzojnë të drejta të pashembullta në Evropë e përtej. Serbia gjithmonë e luan rolin e të pakënaqurës, madje shpesh herë krijohet përshtypja se për aq sa ekziston Kosova - në çdo formë ajo do të jetë e pakënaqur, por kjo nuk është çështje. Çështja është se si të forcohet një shtet funksional, sovran i Kosovës i cili është i bazuar në të drejtën dhe ka një qasje integruese për të gjitha komunitetet pavarësisht nga përkatësia etnike, fetare apo tjetër. Vetëm një shtet i tillë do të garantonte faktikisht edhe përcaktimin e integrimit edhe të Kosovës edhe të gjithë rajonit si dhe ecjen përpara edhe të vet Serbisë. Pra, problemi nuk është Kosova, problemi është Serbia e në këtë rast ne edhe si Kosovë por edhe të gjithë aleatët, duke filluar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës e vendet tjera perëndimore duhet që t’i shtyjmë proceset përpara.
Zëri i Amerikës: Atëherë sa vullnet transatlantik ka për një përkushtim të ripërtërirë ndaj konsolidimit të sovranitetit të Kosovës dhe shndërrimit të saj, siç keni thënë, si pjesë qendrore e strategjisë amerikane dhe evropiane për integrimin e Ballkanit Perëndimor?
Arben Hajrullahu: Unë besoj se nëse Kosova arrin në mënyrë të mirë dhe të duhur t’i kryejë detyrat e shtëpisë, ta forcojë shtetin ligjor, të vazhdojë me luftimin e korrupsionit, të ketë një qasje integruese ndaj të gjithë njerëzve, shtetasve të vet si dhe që të komunikojë në mënyrën e duhur me aleatët për çështjet dhe problemet me të cilat përballet, besoj se ka një gatishmëri shumë të madhe edhe në perëndim, qoftë në Washington apo në Bruksel apo qendrat tjera, që të arrihet përparim dhe Kosova të jetë një nga shtetet normale, siç janë edhe shtetet tjera anëtare të paktit veri-atlantik dhe me perspektivë që të integrohet një ditë edhe në Bashkimin Evropian.
Zëri i Amerikës: Zoti Hajrullahu, Serbia bashkë me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut hodhën një nismë për atë që është quajtur mini-shengeni ballkanik e që tani po quhet Ballkani i hapur. Kosova refuzon të bëhet pjesë e kësaj nisme, si e shihni ju këtë qëndrim të Prishtinës zyrtare?
Arben Hajruallahu: Çështja është shumë më komplekse e që vetëm sqarohet duke thënë që Kosova po refuzon të jetë pjesë e nismave rajonale për bashkëpunim e të tjera. Kosova nuk ka refuzuar dhe nuk refuzon që të bëhet bashkë me shtete tjera në nisma rajonale, mirëpo Kosova refuzon që të bëhet pjesë si jo e barabartë. Në rastin kur Serbia do ta njihte Kosovën si palë të barabartë, si shtet sovran, unë nuk e besoj që do të kishte asnjë problem të kësaj natyre. Sidoqoftë, nismat e tilla janë vetëm duplifikim si dhe pak a shumë siç duket përdoren nga qeveritarë të caktuar për ta shpërqendruar vëmendjen. Ekziston procesi i Berlinit i cili duhet të shtyhet përpara si dhe të arrihet përparim, mirëpo përparimi mund të arrihet, dhe kjo është edhe njëra nga pohimet kryesore edhe të vet raportit, vetëm ndërmjet palëve të barabarta e në këtë rast në momentin kur Serbia do ta njohë sovranitetin e Kosovës e që mendoj do të hapte perspektivë shumë të mirë për të gjitha vendet e rajonit.